Τα βασικά χαρακτηριστικά της διαταραχής είναι οι επαναλαμβανόμενες ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί με τους οποίους το άτομο ασχολείται τουλάχιστον για μία ώρα την ημέρα και οι οποίοι το καταπονούν και προκαλούν προβλήματα στην λειτουργικότητά του.
Ιδεοληψίες : Πρόκειται για επίμονες και επαναλαμβανόμενες ιδέες ή παρορμήσεις που εισβάλλουν αθέλητα στη σκέψη του ατόμου προκαλώντας έντονο άγχος. Συνηθισμένες είναι οι σκέψεις μόλυνσης (π.χ, μήπως το άτομο μολυνθεί κάνοντας χειραψία) , αμφιβολίας (εάν κλείδωσε την πόρτα ή έκλεισε τον διακόπτη) , τάξης ή τακτοποίησης (έντονη δυσφορία αν κάποια αντικείμενα δεν είναι τακτοποιημένα συμμετρικά) . Επίσης, οι ιδεοληπτικές πεποιθήσεις έχουν συχνά «μαγική» υφή (π.χ, ότι αν σκεφτεί κάτι κακό, θα πεθάνει κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο) . Το άτομο προσπαθεί να αγνοήσει τις ιδεοληψίες , να τις καταπιέσει ή να τις εξουδετερώσει με κάποια πράξη, με κάποιον καταναγκασμό.
Τα παιδιά αναφέρουν συνήθως ιδεοληψίες που έχουν σχέση με φόβους γύρω από διάφορες μολύνσεις ή ανίατες ασθένειες.
Καταναγκασμοί ή ψυχαναγκασμοί : Πρόκειται για επαναλαμβανόμενες πράξεις και συμπεριφορές , τις οποίες το άτομο νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει και οι οποίες ανταποκρίνονται σε κάποιους κανόνες που έχει κατασκευάσει το ίδιο . Οι πράξεις αυτές επιτελούνται προκειμένου να μειώσουν το άγχος που προκαλούν οι ιδεοληψίες . Ωστόσο , πολλές φορές η εκτέλεση της ιδεοψυχαναγκαστικής πράξης προκαλεί στο άτομο ακόμα μεγαλύτερο άγχος, ιδιαίτερα αν χρειάζεται να αφιερώσει πολύ χρόνο σ’ αυτήν. Συνήθως οι ψυχαναγκασμοί παίρνουν τη μορφή μετρήματος (π.χ, το άτομο πρέπει να μετρήσει δύο φορές τον αριθμό των παραθύρων του σπιτιού κάθε φορά που θα βγει έξω) , τακτοποίησης ή μετακίνησης πραγμάτων κατά κάποιον ειδικό τρόπο , πλυσίματος (το άτομο μπορεί να γδάρει σχεδόν τα χέρια του από το επανειλημμένο πλύσιμο μέχρι να ανακουφίσει το άγχος του για ενδεχόμενη μόλυνση), ή τελετουργικών κινήσεων .
Οι ψυχαναγκασμοί των παιδιών αφορούν κυρίως σε θέματα που σχετίζονται με την καθαριότητα, τον έλεγχο και την τακτοποίηση πραγμάτων .
